Święta Bożego Narodzenia i Wigilia w Niemczech: tradycje i zwyczaje

Święta Bożego Narodzenia w Niemczech to wyjątkowy czas nie tylko dla wierzących. W Niemczech, kraju o bogatej historii i kulturze, Boże Narodzenie ma szczególny charakter.  Już od początku września, kiedy na półkach pojawiają się pierniki i speculoos, Niemcy zaczynają przygotowania do tej wyjątkowej okazji. Adwent rozpoczyna się pierwszego dnia grudnia, a w całym kraju pojawiają się świąteczne jarmarki, bajkowe światełka i rozbrzmiewają bożonarodzeniowe hity. Jakie tradycje niemieckie są podobne do polskich, a które są unikalne? Zapraszamy do lektury, która może być szczególnie pomocna dla osób pracujących lub planujących pracę w Niemczech.

Czy tylko religijni Niemcy obchodzą Boże Narodzenie?

Nie, Boże Narodzenie to święto uniwersalne w Niemczech, obchodzone zarówno przez wierzących, jak i niewierzących. Mimo że jest to chrześcijańskie święto narodzin Jezusa Chrystusa, około 78% Niemców, bez względu na wyznanie, celebruje te dni. Boże Narodzenie to dla nich przede wszystkim ważna tradycja rodzinna. Co ciekawe, około 25% Niemców uczestniczy w bożonarodzeniowych mszach, z czego pasterka o północy jest dla wielu nieodzownym rytuałem.

Symbole Świąt Bożego Narodzenia

Według badań dla Niemców symbole Bożego Narodzenia to przede wszystkim świece, choinka, pieczenie ciasteczek i zakup prezentów. Niemcy preferują żywe choinki, co jest widoczne w statystykach – w 2020 roku w domach stanęło niemal 25 milionów takich drzewek.

Jak Niemcy spędzają Boże Narodzenie?

W Niemczech święta trwają dwa dni – 25 i 26 grudnia. Wigilia, czyli 24 grudnia, jest dniem przygotowań i wieczornych uroczystości. Gdy Wigilia przypada w dzień roboczy, sklepy są otwarte do południa, a potem rodziny dekorują choinki, pakują prezenty i przygotowują posiłki.

Wieczorem rodziny spotykają się na wspólnym posiłku, często poprzedzonym wspólnym śpiewaniem kolęd. Po kolacji następuje rozdawanie prezentów, na które czekają zwłaszcza dzieci.

Młodzież często spotyka się późnym wieczorem ze starymi przyjaciółmi, celebrując te wyjątkowe chwile.

Tradycyjna Wigilia w Niemczech

Wigilijna kolacja w Niemczech jest prosta, co wynika ze starej tradycji chrześcijańskiej. Popularne dania to karp oraz sałatka ziemniaczana z kiełbaskami. W pierwszy i drugi dzień świąt na stołach królują bardziej uroczyste posiłki, takie jak pieczona gęś z pyzami i czerwoną kapustą.

Niemieckie tradycje świąteczne

• Jarmarki Bożonarodzeniowe: stanowią istotę niemieckich świąt. Szczególnie znane są Jarmark Struclowy w Dreźnie czy Jarmark Dzieciątka Jezus w Monachium i Norymberdze.
• Grzane wino (Glühwein): to ulubiony trunek Niemców w okresie świątecznym.
• Kalendarz adwentowy: tradycyjnie w formie bombonierki, ale obecnie również w innych formach.
• Wieniec adwentowy: zawieszany na drzwiach, przy kominku lub kładziony na stole.
• Dekoracyjne aniołki: popularna ozdoba świąteczna w niemieckich domach.
• Lebkuchen: aromatyczne pierniczki, większe niż polskie, często z życzeniami z lukru.
• Mikołajki: tradycja wkładania prezentów do butów lub skarpet.
• Krampusnacht: noc Krampusa, z parady demonicznych kreatur.
• Kolędnicy: 6 stycznia dzieci odwiedzają domy, śpiewając kolędy.

Ciekawostki związane z Wigilią i Bożym Narodzeniem

• Choinka, kalendarz adwentowy, wieniec adwentowy i jarmarki świąteczne pochodzą z tradycji niemieckiej.
• Najstarszy jarmark bożonarodzeniowy organizowany jest w Saksonii od 1434 roku.
• W Wigilię Niemcy poszukują na choince bombki w kształcie ogórka. Pierwsza osoba, która odnajdzie bombkę w tym kszatałcie otrzymuje dodatkowy prezent. Znalezienie bombki w kształcie ogórka jest też zapowiedzią szczęścia w przyszłym roku.
• “Cicha noc” – znana kolęda, napisana w języku niemieckim przez Franza Xaviera Grubera, jest przetłumaczona na ponad 300 języków.

Adwent – początek przygotowań

W Niemczech przygotowania do świąt rozpoczynają się na cztery tygodnie przed Wigilią, od pierwszej niedzieli adwentu. Domostwa zdobią tradycyjne adwentowe stroiki z gałęzi świerku lub jodły, a w każdą niedzielę adwentu zapalana jest jedna świeca. Kalendarze adwentowe, zawierające czekoladki, wprowadzają w świąteczny nastrój, zarówno w Niemczech, jak i w Polsce.

Ubieranie choinki – symbol świąt

Choinki, w języku niemieckim znane jako Weihnachtsbaum, są ubierane w niemieckich domach nawet kilka tygodni przed Bożym Narodzeniem. Charakterystyczne dla nich są imbirowe ciasteczka, kolorowe lampki i drewniane żłobki u stóp drzewka. Choinki, znane już od XV wieku, przybyły do Polski właśnie z Niemiec.

Jarmarki bożonarodzeniowe (Weihnachtsmärkte)

Niemieckie jarmarki bożonarodzeniowe, organizowane w prawie każdym większym mieście, są atrakcją dla mieszkańców i turystów. Oferują one tradycyjne specjały, grzane wino z przyprawami oraz świąteczne ozdoby. Jarmarki, takie jak Jarmark Struclowy w Dreźnie czy Jarmark Dzieciątka Jezus w Monachium, otwierają się na początku adwentu.

Wigilia (Heiligabend)

W odróżnieniu od polskiej tradycji podawania 12 dań, w Niemczech na wigilijnym stole znajdziemy 9 dań, w tym sałatkę ziemniaczaną i pieczone kiełbaski. Niemcy nie znają zwyczaju łamania się opłatkiem ani zostawiania miejsca dla wędrowca. Prezenty są wręczane w Wigilię, lecz nie umieszcza się ich pod choinką, a na stole. Mszę świętą obchodzi się po południu.

Boże Narodzenie (Weihnachten)

Święta Bożego Narodzenia w Niemczech to dni pełne obfitych posiłków. Typowe dania to pieczona gęś nadziewana jabłkami czy kasztanami, dziczyzna oraz świąteczne słodkości, jak pierniczki Lebkuchen czy strucla nadziewana bakaliami. Nie może zabraknąć także pierniczków na bazie miodu i aromatycznych przypraw.

Świąteczny Gość i Dzieciątko Jezus

W Niemczech, w zależności od regionu, prezenty rozdaje Świąteczny Gość podobny do polskiego Mikołaja lub Dzieciątko Jezus. 6 grudnia dzieci odwiedza Święty Mikołaj, a w niektórych regionach (południowych Niemczech) obchodzona jest także Noc Krampusa, z paradą demonicznych postaci.

Co to jest Noc Krampusa?

Krampus przedstawiany jest jako demoniczną, koziołopodobną postać, która w folklorze alpejskim służy jako swego rodzaju “anty-Mikołaj”. Zamiast nagradzać dobre dzieci, jak robi to Święty Mikołaj, Krampus karze te niegrzeczne. Jest on często przedstawiany jako straszliwa istota z rogami, długim, czerwonym językiem i kopytami. Noc Krampusa obchodzona jest zwykle w nocy z 5 na 6 grudnia, czyli w przeddzień święta Świętego Mikołaja. Podczas Nocy Krampusa organizowane są parady, w których uczestnicy przebierają się za Krampusa. Te parady często mają charakter dość straszny i teatralny. Uczestnicy parad, ubrani w przerażające kostiumy, przemierzają ulice, wywołując strach i podziw wśród widzów. Niektóre parady są uzupełnione o pokazy pirotechniczne i głośną muzykę, co dodaje całemu wydarzeniu dramatyzmu.

Znaczenie nocy Krampusa

Noc Krampusa, mimo swej straszliwej formy, ma głębsze znaczenie kulturowe. Jest to swoista forma oczyszczania i przypomnienia o konsekwencjach nieposłuszeństwa i złego zachowania. Jednocześnie, obchody te stanowią element ludowej tradycji i kultury regionów alpejskich, będąc jednocześnie przypomnieniem o starszych, przedchrześcijańskich wierzeniach i obyczajach. Współcześnie Noc Krampusa jest popularna także poza regionami alpejskimi, zyskując międzynarodową rozpoznawalność jako unikatowy i ciekawy element europejskiej tradycji świątecznej.

Różnorodność świątecznych zwyczajów

Święta Bożego Narodzenia w Niemczech to wyjątkowe połączenie tradycji, ciepła rodzinnego i świątecznej atmosfery, odzwierciedlające bogactwo niemieckiej kultury i obyczajów. Obchody święta w Niemczech różnią się w zależności od regionu. Jednak wspólne elementy, jak choinka, jarmarki, grzane wino, czy kalendarze adwentowe, tworzą wyjątkowy klimat tych dni. Boże Narodzenie w Niemczech to czas pełen tradycji, który łączy ludzi różnych pokoleń i wyznań. Poznanie tych zwyczajów pozwala lepiej zrozumieć niemiecką kulturę i świąteczne obyczaje.

Czytaj także: Życzenia bożonarodzeniowe po niemiecku